Deprem Nasıl Oluşur?

SORU: Depremin güneş tutulması, ay tutulması ve diğer gezegenlerin hareketleriyle ilişkisi var mı? Gelgitler sonucu çok büyük kütlelerde su hareketi oluyor. Bu hareket magmada olabilir ve deprem yaratabilir mi? (Eşref Selçuk)


CEVAP: Dünya litosferin kimi yerlerinden kırılması nedeniyle şekilleri düzgün olmayan ve kati halde bulunan 6 büyük ve çok sayıda küçük levhadan oluşur. Bu levhalar magmanın da etkisiyle yılda ortalama 1-10 cm kadar yer değiştirirler. Levhalar birbirleriyle temas halinde olduğundan herhangi bir levhadaki bir hareket zincirleme olarak diğerlerini de etkiler. Milyonlarca yıldır suren levha hareketleri kıtaların ve okyanusların yerlerini ve biçimlerini değiştirir. Bu süreç levha tektoniği olarak da bilinir. Levha tektoniği nedeniyle yerkabuğunun kimi yerlerinde (özellikle de levha sınırlarında) büyük gerilme, sıkışma ya da bükülmeler görülür. Bu basınç kabukta kırılmalara yol acar. Fay adi verilen bu kırıklar, depremlerin oluş nedeni sayılır. Depremler, kabukta oluşan gerilmenin zamanla birikerek, sonunda kaya bloğunun zayıf bir noktasından kırılmasıyla yeni bir fay oluşumuna ya da var olan fayın kaymasına bağlı olarak meydana gelir. Bu kırılma ya da kaymayla, birikmiş olan basınç ya da gerilme bir anda boşalır ve büyük bir enerji açığa çıkar. İste bu enerjinin etraftaki kaya kütlelerinde oluşturduğu titreşim ve sarsıntı depremi yaratır. Dolayısıyla depremlerin Güneş tutulması ya da diğer gezegenlerin hareketleriyle bir ilgisi olmadığı söyleniyor bilim adamlarınca.
Ayrıca, deprem, yanardağ patlaması ya da toprak kayması gibi yer hareketlerinin deniz tabanında meydana getirdiği alçalma ya da yükselme nedeniyle oluşan ve tsunami de denilen dev deniz dalgalarının da gel git bir ilgisi yoktur.

Elif Yılmaz

Kaynak: Tübitak